دستگاه تنفسی از مجاری تنفسی و شش ها تشکیل شده است. مجاری هوائی به هنگام تماس با مواد تحریک زا یا آلرژن تغییراتی می کنند که این تغییرات باعث بروز علائم نوعی بیماری می شود که آسم نامیده می شود. این شرایط عبارتند از:
1 -پاسخ بیش از حد نسبت به یک ماده محرک
2 -التهاب مجاری تنفسی
به طور معمول ، عضلات مجاری هوایی به دلیل تماس با مواد تحریک زا دچار انقباض شده و در نتیجه مجاری باریک می شوند ، اما این تنگی به زودی برطرف می شود ، اما در آسم این پاسخ شدیدتر است و به سادگی از بین نمی رود. همچنین در این شرایط ، غشای مخاطی مجاری تنفسی نیز ملتهب شده و خلط زیاد ترشح می کنند. این تغییرات در نهایت باعث ایجاد علائم آسم می شود.
علائم عمومی بیماری آسم
علائم آسم در افراد مختلف دارای شدتی متفاوت است ، از تنگی نفس موردی و خفیف تا خس خس مداوم حتی با وجود مصرف دارو.
بیشتر افراد مبتلا به آسم دوره های حملات آسمیک بدون علامتی را تجربه می کنند. حمله آسم می تواند از چند دقیقه تا چند روز به طول بیانجامد و در مواردی می تواند منجر به شرایط حاد و خطرناکی شود که یک فوریت پزشکی است.
- اغلب به طور ناگهانی شروع می شود.
- شبیه یک حمله است
- شب ها یا اوایل صبح بدتر می شود.
- با هوای سرد و حرکات ورزشی بدتر می شود
- اگر رفلاکس غذا هم اضافه شود موجب تشدید علائم می شود
- به خودی خود بهتر می شود
- استفاده از گشادکننده های مجاری تنفسی مانند اسپری سالبوتامول علائم را بهبود می بخشد
- سرفه ها ممکن است با خلط یا بدون آن باشد. در برخی افراد ، سرفه بدون خلط از اولین نشانه های آسم است
- عضلات بین دنده ای هنگام تنفس به سمت تو کشیده می شوند
- گرفتگی عضلات گردن هم اتفاق می افتد
علائم خطرناک در بیماری آسم
- کبودی رنگ صورت و لب ها
- تنگی نفس بسیار شدید
- استرس شدید به هنگام تنگی نفس
- تشدید ضربان قلب
- تعریق زیاد
- کاهش هوشیاری، علائم خواب آلودگی یا منگی
به هنگام بروز این علائم می بایست سریعاً به یک مرکز درمانی مجهز مراجعه کرد.
عوامل مشترکی که در بروز آسم نقش دارند
- ابتلا به عفونت های تنفسی
- مصرف برخی مواد غذایی
- تغییرات هورمونی خانم ها
- مواد آلرژن
شایع ترین مواد آلرژی زا یا آلرژن
- حشرات و موی حیوانات خانگی
- گرده گلها و گیاهان
- کپک ها قارچ ها
- دود ناشی از سوخت های فسیلی
- ذرات عطر و ادکلن
- دود سیگار و تنباکو
- مصرف بعضی از داروها مثل آسپرین، استامینوفن و داروهای ضد التهابی چون ایبوبروفن و مفنامیک اسید
- ورزش و فعالیت؛ در بیماری آسم عامل شروع سرفه، خس خس و تنگی نفس می باشد این حالت بیشتر در خردسالان و نوجوانان و با ورزش در هوای سرد و خشک بروز می کند.
- استرس
- رفلاکس معده
نکات قابل توجه در مواجهه با بیماری آسم
همانگونه که می دانیم آسم یک بیماری مزمن است و درمان قطعی ندارد اما معمولا بیشتر مبتلایان به آسم دوره های بدون علامت طولانی دارند.پیش آگهی بیماری آسم بستگی به شدت آن دارد :
- در موارد خفیف و متوسط، آسم بهبود یافته و برای مدت زمان زیادی فرد بدون علامت باقی خواهد ماند.
- در موارد شدید، بهبودی علائم بستگی به رعایت نکات درمانی و درجه آسیب و انسداد مجاری تنفسی دارد.
- در 10 درصد موارد شدید؛ و با وجود رعایت رژیم درمانی، مجاری دچار تغییرات غیرقابل برگشتی شده و علائم بهبود نخواهند داشت.
نکاتی مهمی که در مورد آسم باید بدانید :
در صورت استفاده از دخانیات احتمال بهبودی بسیار کم و بروز عوارض بسیار بیشتر خواهد شد.
افرادی که دچار آسم شغلی شده اند ممکن است تا سال ها بعد از ترک محیط کاری خود هم هنوز آسم داشته باشند اما اغلب موارد پس از چند سال بهبودی کامل نشان داده است.
تشخیص و عوارض بیماری آسم
معمولا تشخیص آسم براساس علائم و بدنبال مواجهه با عوامل تشدید کننده ای مثل فصل بهار یا پاییز، ورزش، عفونت های دستگاه تنفسی، هوای سرد و مواد آلرژن و همچنین وجود سابقه خانوادگی از آلرژی و تب یونجه می باشد.
متخصص ریه ممکن است جهت تشخیص بهتر از آزمایش های تشخیصی ساده مثل عکس ساده قفسه سینه، و یا تخصصی همچون سی تی اسکن قفسه سینه و تست عملکرد ریوی و اسپیرومتری استفاده کند.
- عوارض روحی و روانی؛ افرادی که آسم دارند، غالبا از بروز حمله ترس دارند که این ترس می تواند روی کیفیت زندگی آنها تاثیرات بسیار نامطلوبی بگذارد.
- بی خوابی و بدخوابی از عوارض شایع آسم است. نتایج مطالعات نشان داده است بین 80 تا 93 درصد افرادی که از بیماری آسم رنج می برند از بدخوابی شکایت داشته و اغلب خرخر می کنند.
- بوجود آمدن عوارض و صدمات غیرقابل برگشت و جبران ناپذیر در مجاری تنفسی
درمان تخصصی آسم
در زمان بروز حالت حاد آسم معمولا فرد در بیمارستان بستری می شود و اقدامات درمانی فوری مثل اکسیژن تراپی، تزریق داروهای باز کننده مجاری تنفسی و داروهای ضد التهاب استروئیدی برای بیمار انجام شود. در صورت بروز عفونت ریوی آنتی بیوتیک نیز مورد نیاز خواهد بود. در موارد فوق حاد فرد در بخش مراقبتهای ویژه بستری می گردد و از دستگاه تنفس مصنوعی جهت بهبود وضعیت تنفسی استفاده می شود .
بعد از بهبودی علائم بیمار مرخص شده و داروهایی برای وی تجویز می گردد. باید در نظر داشته باشید که تنها در صورت رعایت نکات درمانی و مصرف دارو احتمال عود مجدد کم می باشد.
فردی که آسم دارد حتماً باید تحت نظر پزشک داخلی داروهای تجویزی را مصرف کند، پزشک در هر نوبت وی را ارزیابی کرده و داروها را براساس وضعیت و شدت علائم تجویز و دوز بندی می کند. کنترل کردن علائم مزمن بسیار اهمیت دارند چون با این کار عوارض طولانی مدت کاهش یافته و از بروز حملات جلوگیری می شود.
